World Photography Organisation poinformowało, że znana meksykańska fotograficzka Graciela Iturbide została uhonorowana Nagrodą za wybitny wkład w fotografię w ramach konkursu Sony World Photography Awards 2021. Iturbide powszechnie uznawana jest za najwybitniejszą żyjącą fotograficzkę Ameryki Łacińskiej. Jej prace, będące fotograficznym obrazem Meksyku od końca lat 70. XX w., wywarły znaczący wpływ na wizualną tożsamość tego kraju.
© Graciela Iturbide, Self Portrait In The Country, 1996
25 obrazów z dorobku Iturbide znajdzie się na wirtualnej wystawie, która zostanie otwarta 15 kwietnia na stronie internetowej World Photography Organisation. Wyboru prac dokonała sama artystka, ukazując najważniejsze etapy i tematy w swojej pięćdziesięcioletniej karierze. Nie zabrakło wśród nich najsłynniejszych zdjęć, takich jak Nuestra Señora de las Iguanas (Matka Boska od iguan) czy Mujer ángel (Kobieta-anioł).
W obrazach ukazujących codzienne życie, kulturę, a także rytuały i religię Graciela Iturbide analizuje złożoną i często wewnętrznie sprzeczną tożsamość swojego kraju, kwestionując jego nierówności i podkreślając napięcia między miastem a wsią, między nowoczesnością a tradycjami rdzennych mieszkańców. Jej fotografie wykraczają poza prostą narrację dokumentalną; służą stworzeniu poetyckiej wizji prezentowanych tematów, wizji opartej na osobistych doświadczeniach i podróżach artystki.
Graciela Iturbide urodziła się w 1942 r. w mieście Meksyk, w tradycyjnej, katolickiej rodzinie. Była najstarsza z 13 rodzeństwa. Dorastając, podziwiała amatorskie fotografie swojego ojca i często przeglądała pudełko ze zdjęciami rodzinnymi. W wieku 20 lat wyszła za mąż i wkrótce urodziła troje dzieci. Dopiero w 1969 r., w wieku 27 lat, zaczęła realizować swoje artystyczne pasje i podjęła studia na wydziale filmowym Universidad Nacional Autónoma de México. Tam właśnie, pod okiem modernistycznego mistrza i swojego późniejszego mentora Manuela Álvareza Bravo, postanowiła poświęcić się fotografii. W tym czasie fotografia stała się dla niej również formą terapii po tragicznej śmierci sześcioletniej córki, Claudii, w 1970 r.
Wkrótce potem Álvarez Bravo poprosił Iturbide, aby została jego asystentką, a ona zaczęła towarzyszyć mu w podróżach po Meksyku. Ogromny wpływ wywarło na nią zainteresowanie jej mistrza społecznościami rdzennych mieszkańców Meksyku i filozofią „meksykańskiego tempa życia”, znanej jako „hay tiempo” („mamy czas”). Właśnie to pojęcie, obecne w całej meksykańskiej sztuce i literaturze, pomogło Iturbide rozwinąć własny fotograficzny język — uważnej i cierpliwej obserwatorki, której obrazy pomagają dostrzegać liryzm i poezję w codzienności.
Pod koniec lat 70. XX w. Graciela Iturbide stała się centralną postacią w środowisku latynoamerykańskich fotografów, którzy zjednoczyli się, by „odzyskiwać” wizualną tożsamość swoich krajów tworzoną dotąd głównie przez fotografów zagranicznych. W 1978 r., w ramach szerszej inicjatywy mającej na celu przywrócenie znaczenia rdzennym kulturom, archiwum etnograficzne Instituto Nacional de los Pueblos Indígenas zleciło Iturbide dokumentację fotograficzną życia rdzennej ludności Meksyku. Współpracując z antropologiem Luisem Barjau, Iturbide włączyła się w codzienność społeczności Indian Seri, poznając ich zwyczaje i dokumentując ich sposób życia, ze szczególnym uwzględnieniem przymusowej adaptacji do kapitalizmu.
Wyniki wspólnej pracy Barjau i Iturbide zostały opublikowane w 1981 r. w książce pod tytułem Los que viven en la arena (Ci, którzy żyją w piasku). W chwili publikacji było to jedno z niewielu meksykańskich opracowań wśród setek tekstów amerykańskich — dlatego od razu zostało uznane za bardziej autentyczne od innych. Doświadczenie życia wśród Seri stało się początkiem ważnej części kariery Iturbide, potwierdzającej jej głębokie zaangażowanie w odkrywanie ojczyzny, wolę budowania relacji i fotografowania różnorodnych mieszkańców.
Praca z Indianami Seri, a później z ludem Zapotec w Juchitán, uznawana jest dziś za jeden z najważniejszych elementów jej dorobku. Iturbide nie stara się ukazywać bohaterów swoich zdjęć w kategoriach egzotyki — przyjmuje raczej perspektywę osoby pragnącej zrozumieć i uznać swoją własną kulturę. Oprócz zdjęć rdzennych mieszkańców Meksyku na wystawie znajdą się także obrazy z podróży Gracieli Iturbide do Włoch, Stanów Zjednoczonych i Indii, skupiające się na świecie przyrody i podkreślające fascynację symboliką i duchowością.
Komentując swoje prace i przyznaną jej nagrodę, Graciela Iturbida powiedziała: Jestem szczęśliwa i zaszczycona faktem przyznania mi tego wyróżnienia. To ogromna zachęta do dalszej pracy. Wszystko, co fotografowałam przez całe życie, wypełniało mojego ducha i zachęcało mnie do powtarzania wciąż od nowa procesu twórczego. Fotografia buduje we mnie poczucie zrozumienia tego, co widzę, czym żyję i co czuję. Jest dobrym pretekstem, by znać świat i jego kulturę.
Nagroda za wybitny wkład w fotografię przyznawana jest osobie lub grupie osób, która wywarła znaczący wpływ na fotografię jako dziedzinę sztuki. Graciela Iturbide jest jej czternastą laureatką. Dołącza tym samym do grona takich znakomitości, jak William Eggleston (2013), Mary Ellen Mark (2014), Martin Parr (2017), Candida Höfer (2018), Nadav Kander (2019) czy Gerhard Steidl (2020).
Nazwiska zwycięzców konkursu studenckiego, młodzieżowego, otwartego i profesjonalnego Sony World Photography Awards 2021 zostaną ogłoszone 15 kwietnia 2021 r. na platformie internetowej i platformie wideo World Photography Organisation. Dalsze informacje o zwycięzcach i laureatach można znaleźć pod adresem www.worldphoto.org